Trường THCS Thanh Mai được thành lập năm 1964 với tên gọi ban đầu là Trường PTTH cấp I, II Thanh Mai, Thanh Cao. Đến năm 1992 trường mang tên trường THCS Thanh Mai như ngày nay. Với gần 60 năm hình thành và phát triển, với bao lớp học sinh đã học tập và trưởng thành, với bao kỷ niệm thăng trầm cùng đất nước, cùng với cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước và thống nhất đất nước. Trường ở vị trí ngay sát cạnh trụ sở UBND xã và cạnh trường tiểu học Thanh Mai. Năm 2019 trường được xây dựng khang trang với diện tích trên 6000 mét vuông, có 13 phòng học, 6 phòng chức năng, nhà tập đa năng, khu văn phòng, hiệu bộ, thư viện.... khang trang với tiện nghi và thiết bị đảm bảo tốt cho công tác giảng dạy. Năm 2020 trường THCS Thanh Mai đạt kiểm định chất lượng mức độ 2 và được công nhận trường đạt Chuẩn Quốc gia. Năm học 2020-2021 nhà trường có 34 thầy cô giáo, cán bộ giáo viên có trình độ đạt chuẩn và trên chuẩn. Có 2 đồng chí có học vị thạc sỹ quản lý và thạc sĩ chuyên ngành toán. Toàn trường có 530 em học sinh chia làm 13 lớp. Chi bộ Đảng có 21 đảng viên. Chi đoàn giáo viên có 14 đoàn viên, công đoàn nhà trường với 34 công đoàn viên hoạt động có hiệu quả và được Liên đoàn lao động huyện khen thưởng, Liên đội được công nhận liên đội mạnh cấp huyện.

Đồng chí Vũ Bá Nam- Bí thư Chi bộ, hiệu trưởng nhà trường cùng các đồng chí trong chi ủy, chi bộ, BGH nhà trường như  thầy Vũ Đình Công - Phó bí thư chi bộ, thầy Nguyễn Thanh Tùng - Chi ủy viên chi bộ, cùng tập thể sư phạm nhà trường luôn cố gắng nỗ lực phấn đấu hết mình vì sự nghiệp giáo dục nói chung và vì phong trào học tập của học sinh Thanh Mai.

Trong nhiều năm qua, ngay từ khi thành lập, nhà trường luôn được sự quan tâm và chỉ đạo kịp thời của UBND huyện Thanh Oai, Đảng ủy, HĐND, UBND xã Thanh Mai; dưới sự lãnh đạo của chi bộ, BGH nhà trường và sự vào cuộc của Ban đại diện cha mẹ học sinh, trường THCS Thanh Mai đã có nhiều khởi sắc trong công tác giáo dục. Chi bộ nhà trường được công nhận nhiều năm liền là chi bộ trong sạch vững mạnh tiêu biểu, trong đó có 3 đồng chí trong cấp ủy được Huyện ủy tặng giấy khen 5 năm liền hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, Nhà trường đã được công nhận cơ quan văn hóa, nhiều năm được Chủ tịch UBND huyện Thanh Oai tặng danh hiệu " Tập thể lao động tiên tiến ". Đặc biệt, trong năm học 2010 – 2011 trường được Sở Giáo dục Hà Nội công nhận “ trường học thân thiện, học sinh tích cực”, Thư viện nhà trường được Sở giáo dục và Đào tạo thành phố  tặng danh hiệu "Thư viện tiên tiến", Liên đội nhiều năm đạt liên đội mạnh cấp huyện.  Hàng năm, tỉ lệ học sinh tốt nghiệp THCS đạt 99,0%. Đặc biệt là tỷ lệ đỗ vào 10 THPT công lập đều đạt tỉ lệ cao: năm học 2011 – 2012 tỉ lệ học sinh đỗ vào 10 THPT công lập đạt 92,8%, năm học 2012 – 2013 tỉ lệ học sinh đỗ vào 10 THPT công lập đạt 92,0%, tỷ lệ học sinh khá, giỏi trên 50%,  đạt hạnh kiểm khá, tốt là 85%. Đặc biệt trong năm học 2013-2014 tỷ lệ học sinh đỗ vào 10 THPT công lập đạt trên 96%, 01 học sinh giỏi cấp thành phố, 54 học sinh giỏi cấp huyện, 125 em học sinh giỏi toàn diện.

         Chất lượng đội ngũ cán bộ, giáo viên, nhân viên của nhà trường được nâng lên rõ rệt. Nhà trường đã có 04 lượt giáo viên đạt giáo viên dạy giỏi cấp Thành phố. Năm học 2010 - 2011có 01 đồng chí đạt giải 3 môn Toán cấp Thành phố.  Năm học 2011 – 2012 có 01 đồng chí đạt giải 3 môn Mỹ Thuật cấp Thành phố. Năm học 2012 – 2013 có 01 đồng chí đạt giải Khuyến khích môn Sinh cấp Thành phố và năm học 2018-2019 có 1 đồng chí đạt giải nhì cấp thành phố trong hội thi giáo viên dạy giỏi môn Thể dục.

 Để duy trì tốt và phát huy những thành tích đã đạt được,  nhà trường đề ra kế hoạch thực hiện nghiêm các chỉ thị, nghị quyết của Đảng, Nhà nước, Ngành và địa phương, các cuộc vận động của ngành, nhiệm vụ từng năm học như: cuộc vận động “Học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh” theo chỉ thị số 05/CT-TW của Bộ chính trị, cuộc vận động “Hai không”, cuộc vận động “Mỗi thầy cô giáo là một tấm gương đạo đức, tự học và sáng tạo”, gắn với cuộc vận động xây dựng “Nhà trường văn hoá, nhà giáo mẫu mực, học sinh thanh lịch”, phong trào thi đua “Xây dựng trường thân thiện, học sinh tích cực”;  Thực hiện Nghị quyết số 29-NQ/TW, ngày 4/11/2013 của Ban Chấp hành Trung ương " Về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng XHCN và hội nhập quốc tế" và các cuộc vận động khác của ngành; tổ chức  tốt các hoạt động dạy học, các hoạt động tập thể để thu hút học sinh; quan tâm kịp thời những học sinh có hoàn cảnh khó khăn, theo dõi chặt chẽ những học sinh chậm tiến về đạo đức, học yếu về văn hoá.  Với tất cả nỗ lực của thầy và trò trường THCS Thanh Mai, hi vọng sẽ từng bước đưa nhà trường sánh vai với các trường trong khu vực và thành phố.

Năm học 2021-2022 sắp tới, trường THCS Thanh Mai xây dựng chiến lược phát triển và tầm nhìn, sứ mệnh,các giá trị cốt lõi của nhà trường là:
1. Tầm nhìn:
Phấn đấu xây dựng trường THCS Thanh Mai có cơ sở vật chất khang trang, hiện đại, đáp ứng mọi điều kiện dạy và học trong giai đoạn mới; nâng cao vị thế của nhà trường lên tốp đầu của huyện Thanh Oai; giáo viên, học sinh luôn tự tin, năng động và luôn có khát vọng vươn lên, phấn đấu giữ vững trường đạt chuẩn quốc gia,  đạt kiểm định chất lượng cấp độ 2.
2. Sứ mệnh:
Tạo dựng một môi trường học tập thân thiện, an toàn, có kỷ cương, tình thương trách nhiệm, có chất lượng giáo dục cao để mỗi học sinh đều được phát triển toàn diện.
3. Các giá trị cốt lõi:
- Tinh thần đoàn kết
- Khát vọng vươn lên
- Tính trung thực
- Tinh thần trách nhiệm
- Tính sáng tạo
- Lòng tự trọng
- Tình nhân ái
- Sự hợp tác
    Tác giả: ThS. Nguyễn Thanh Tùng